EŞLER ARASI ÇATIŞMA VE BOŞANMANIN ÇOCUKLAR ÜZERİNDEKİ ETKİSİ Eşler arasında yaşanan çatışma ve boşanmanın çocuklar üzerindeki etkisinin psikolojik, toplumsal ve ekonomik problemler yaratan boyutları olduğu batı ülkelerinde yapılan araştırmalar sonucunda saptanmıştır. Eşler arasındaki çatışma ve boşanma kavramlarını tam ve kesin bir sınırla ayırmanın çok zor olduğu bilinmektedir. Çatışmayı eşlerin boşanmasında önceki süreç olarak belirlemek gerekiyor. Yapılan araştırmaların sonucunda varılan görüşe göre eşler arasındaki çatışmanın çocuklar üzerindeki kalıcı ve sürekli etkisinin, eşlerin boşanmaları halindeki etkisinden daha etkili olduğu sonucuna varılmıştır. Birçok eş aile içinde şiddetli çatışmalarda bulunuyor ve bu durum çocuk üzerinde daha ciddi psikolojik sorunlara neden oluyor. Bu nedenle gelişmiş ülkelerin uzmanlarının anlayışına göre boşanma, çocuğun çatışma süresince çektiği acıyı bitiriyor. Türkiye boşanmada dünya ülkelerinin en alt sıralarında yer alıyor Yapılan istatistiklere göre, Türkiye'de boşanma oranı yıla göre binde 0.05 ve dünya ülkeleri sıralamasında en alt sıralarda yer alıyor. Bu oran batılı ülkelerde binde 4.7 'dir.Türkiye oranlar açısından boşanmada dünya sıralamasında alt sıralarda yer almasına rağmen dünya toplumlarındaki inanılmaz dönüşümlerin Türk toplumunun diğer kurumlarını etkilediği gibi, özellikle aile kurumunu da etkileyeceği açıkça bellidir. Bu nedenle boşanmanın çocuklar üzerindeki etkisi Türkiye'de araştırmacılara konu teşkil etmeye başlamıştır. Eşler arasındaki çatışma ve boşanma iki farklı kavram olarak tarif edilmekte ve bu iki kavramın çocuklar üzerindeki etkilerinin de farklı olduğu araştırmacılar tarafından ortaya çıkarılmaktadır. Eşler arası çatışma ve çocuk üzerindeki etkileri Eşler arasındaki çatışmanın evli eşler arasındaki anlaşmazlık ve uyuşmazlık ve çocuk yetiştirme konusunda fikir birliği içinde olmamaları şeklinde tanımlanmaktadır. Eşler arasındaki çatışma ailelerin çocuklar üzerindeki davranışlarını ve çocuğun normal gelişimini etkilemesi olarak iki türlü etkisi olduğu kousunda bulgular vardır. Bu etkiler üç başlıkta incelenebiliyor: Birinci olarak çatışma eşlerin çocukları üzerindeki kurmaya çalıştıkları disiplini ve tutarlılığı zedeliyor ve buda çocukta davranışlarını kontrol edememe ve antisosyal davranışlara neden oluyor. İkincisi: çatışmanın eşlerin çocuklarından uzaklaşmalarına ve hatta daha da kötüsü onları reddetmelerine kadar uzanan bir etkisi olması, anne ve babaları böyle tutumlar gösteren çocukların da bulundukları çevreyle uyumsuzluk gösterdikleri gözlenmektedir. Üçüncüsü: çatışan eşlerin çocukları üzerinde duygusal ve psikolojik kontrol kurmaları ve bunun da çocuk üzerinde endişe ya da depresyon gibi problemlerin görülmesine neden olması sözkonusudur. Boşanma ve çocuklar üzerindeki etkileri Diğer bir kavram olan boşanma; hukuken onaylanmış bir evliliğin, tarafların birer eş olarak hiç bir bağları kalmaksızın varsa çocuklarının hakları saklı kalmak üzere yargıç tarafından sonlandırılan hukuki bir işlem olarak tanımlanmaktadır. Boşanmanın çocuklar üzerindeki olumsuz etkisi üç faktörle tanımlanıyor. Anne ve babadan yoksunluk, eknomik sorunlar ve aile içi çatışmalar. Anne ve babalar çocuklarına yönlendirme, bilgi edinme ve duygusal destek sağlama konusunda en önemli kaynak sağlayıcılardır. Bu eşlerden birinin ev ortamında olmaması, çocuğun gelişimi açısından olumsuzdur. Kısaca boşanma sonrasında çocuk ile anne ve babası arasındaki ilşkiyi niteliksel ve niceliksel olarak azaltmaktadır. Yeterli ekonomik kaynakların olmaması da çocukların gelişimsel problemlere sahip olmasına neden oluyor. Ekonomik zorluklar çocuğun bakımını, eğitim ve sağlığını olumsuz yönde etkiliyor. Bir diğer faktör olan aile içi çatışma çocukların stres, mutsuzluk ve güvensizlik yaşamalarına neden oluyor. Bu açıdan bakıldığında çocuklarda gözlemlenen problemlerin nedeni aile yapısının değişmesi değil, daha çok boşanmayla birlikte oluşan eşler arası yaşanan çatışmadır. Gelişmiş batı toplumlarındaki bu bulgular Türkiye'deki bulgularla uyum sağlamamaktadır Tüm bu bulgular gelişmiş batı toplumlarında yapılan araştırmaların sonucunu yansıtmaktadır.Türkiye gibi boşanma oranının henüz diğer ülkeler düzeyinde olmadığı, yapısal açıdan da hem geleneksel hem de batıya yönelik müslüman bir toplumda boşanmanın çocuklar üzerindeki etkileri Türkiye'de bazı uzmanlar tarafından incelenmektedir. Yapılan araştırmalar sonucunda batılı ülkelerde bulunan bir bulgu olan çocuğun çatışmanın verdiği olumsuzluktan boşanmaya göre daha çok etkilendiği farklılığı ülkemizde geçerliliğini korumuyor. Bunun nedeni olarak ülkemizde boşanmanın değer yargıları doğrultusunda getirdiği olumsuzlukların rahatlama ile sonuçlanan boşanmanın yerini alması olarak gösterilebilir. Diğer bir olumsuzluk da, ülkemizde kadınların çalışma hayatına girişleri ve yerleşmeleri batılı ülkelerdeki kadar gelişmiş olmamasından ve yeterli gelir düzeyine sahip olmamalarından kaynaklanıyor. Ayrıca kadınlarımızın "boşanmış kadın" imajından dolayı zorluklar yaşaması, boşanma sonrasında da eşler arasındaki çatışmaların ve olumsuzlukların devam etmesi ve her iki tarafın da eş ve ebeveyn olma arasındaki farkı ayırt edememeleri, boşanma olayının çocuk üzerindeki olumsuz etkilerini çatışma ile olankinden farklı olmadığı toplumumuzda gözlenen olaylardır. Sonuç olarak çocuklar hiçbir sorumlulukları olmadıkları halde eşler arasındaki çatışma ve boşanmadan en çok etkilenen varlıklardır.Eğer çocukların bu olaylardan görecekleri zararı minimize edebilirsek, hem topluma daha sağlıklı kişiler yetiştirebilir hem de böylece iyi bir anne baba olduğumuzu hissederek bundan tatmin oluruz. Kaynak: Aile ve Çcuk Dergisi,Yrd. Doç.Dr. Dilek Şirvanlı Özen, Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi -15.02.2000