ATA BİN YESAR

 ATA BİN YESAR 659-743 m.)

 

               Tâbiîn devrinde Medîne'de yetişen büyük âlimlerden. Künyesi, Ebû

      Muhammed Medenî'dir. Hilâlî lakabı ile de tanınmaktadır. Peygamber

      efendimizin, sallallahü aleyhi ve sellem mübârek hanımlarından hazret-i

      Meymûne'nin kölesidir. Kendisi gibi yüksek âlimlerden olan Süleymân,

      Abdülmelik ve Abdullah bin Yesâr'ın kardeşidir. Yaklaşık 659 târihinde

      doğdu. Hazret-i Osmân'ın zamânında yaşı küçüktü. 84 yaşında 743 tarihinde

      İskenderiye'de vefât etti.

 

      Atâ bin Yesâr, Eshâb-ı kirâmdan birçok zât ile görüşüp onlardan ilim aldı.

      Kendisi hazret-i Meymûne, Muâz bin Cebel, Ebû Zer-i Gıfârî, Ebüdderdâ,

      Ubâde bin Sâmit, Zeyd bin Sâbit, Muâviye bin Hakem-i Selemî, Ebû Katâde,

      Ebû Hüreyre, Zeyd bin Hâlid-i Cuhnî, Abdullah bin Amr, Abdullah bin Ömer,

      Abdullah bin Abbâs, Peygamberimizin kölesi Ebî Râfî, hazret-i Âişe ve daha

      pekçok sahâbîden hadîs-i şerîf rivâyet etmiştir. Büyük hadîs âlimi İmâm-ı

      Buhârî, İbn-i Saîd ve Ebû Dâvud onun, Abdullah ibni Mes'ûd'dan da hadîs

      rivâyet ettiğini bildirmişlerdir. Rivâyetleri Kütüb-i Sitte denilen altı

      sahîh hadîs kitabında yer almıştır.

 

      Atâ bin Yesâr'dan da akranı olan Ebû Seleme binAbdurrahmân, Muhammed bin

      Ömer bin Atâ, Muhammed bin Amr bin Halhala, Hilâl bin Ali, Zeyd binEslem,

      Şüreyh bin Ebî Nemr hadîs-i şerîf rivâyetinde bulunmuşlardır.

 

      Atâ bin Yesâr, Allahü teâlânın kelâmı olan Kur'ân-ı kerîmin okunuşunu en

      iyi bilenlerden birisiydi. Kırâat ilmi adı verilen bu ilimde,Eshâb-ı

      kirâmdan sonra en yüksek dereceye çıkan âlimler, Medîneliler, Mekkeliler,

      Kûfeliler, Basralılar ve Şamlılar olmak üzere beş tabakaya ayrılmışlardır.

      Medîne-i münevverede bu ilimle meşgul olanlardan biri deAtâ bin Yesâr'dı.

      Kur'ân-ı kerîmin okunuşunu bozulmaktan ve değişmekten korumak için

      gösterilen üstün gayretler o kadar çoktur ki, yapılan çalışmalar akıllara

      sığmayacak ölçüdedir. Eshâb-ı kirâmın gösterdiği gayreti, kelimelerle

      ifâde etmek mümkün değildir. Kur'ân-ı kerîmin mânâsının anlaşılması ve

      anlatılması yanında, her harfinin okunuşu ve bundaki ihtilâflar, öyle bir

      tesbit olunmuş ki, bu güne kadar bütün müslümanlar, Kur'ân-ı kerîmi bu ilk

      okunan şekli ile okumaktadır. Atâ bin Yesâr, bu ilmi öğrenip insanlara

      öğretmede üstün derecelere kavuşan âlimlerdendir.

 

      Hadîs ilminde de sika güvenilir bir âlim olup çok hadîs-i şerîf rivâyet

      etmiştir. Bu ilimde bir hazîne idi. İbn-i Hibbân, Kitabüs-Sikkât'ında onun

      sika râvilerden olduğunu zikreder. İbn-i Sa'd da Tabakât'ında, sika sağlam

      olup, çok hadîs rivâyet ettiğini zikreder.

 

      Yine Atâ bin Yesâr, güneş tutulunca Peygamber efendimizin kıldığı iki

      rekat namazın her rekatında altı rükû ile dört secde yaptığını rivâyet

      etmiştir. Atâ bin Yesâr'ın Resûlullah efendimizden bildirdiği hadîs-i

      şerîfte buyruldu ki: "Kırk dirhemi veya bu değerde malı olduğu hâlde,

      dilencilik eden kimse, dilenmekte ısrar etmiş, günâha girmiş olur."

 

      Atâ bin Yesâr'ın rivâyet ettiği bir hadîs-i şerîfte, Peygamberimiz

      hazret-i Ömer'e hitaben; "Ey Ömer! Öldüğün vakit adamların gidip senin

      boyuna uygun bir mezar hazırlayıp, seni yıkayıp kefenledikten ve koku

      sürdükten sonra, seni götürüp mezara koydukları ve toprağı üzerine örterek

      geri döndükleri vakit hâlin nice olur? Münker ve Nekir adındaki kabrin iki

      büyük ibtilâsı (suâl melekleri) sana gelir. Sesleri yıldırım indiren gök

      gürültüsü, gözleri parlak şimşekler gibi, uzun saçlarını sürürler. Uzun ve

      sivri dişleri ile mezarın topraklarını alt üst ederler. Sana çeşitli

      zorluklar çıkarırlar. Seni korkuturlar. O vakit senin hâlin nice olur ey

      Ömer?" buyurdu. Hazret-i Ömer de; "Bu zamanki aklım o zaman da başımda

      olacak mı?" diye sordu. Resûl-i ekrem efendimiz; "Evet." buyurunca; "Ben

      onların hakkından gelir, gerekli cevaplarını veririm." dedi.

 

      Bir hadîs-i şerîfte; "İnsanların en iyisi, borcunu en iyi şekilde

      ödeyenlerdir." buyruldu.

 

      Atâ bin Yesâr buyurdu ki: "Şâban ayının on beşinde, yâni Berât gecesinde o

      yıl içinde ölecek olanların listesi Azrâil aleyhisselâma verilir. Bu arada

      ev yapan, su akıtıp ağaç diken ve yeni evlenen nice kimseler vardır ve

      isimleri bu listededir. Fakat onlar bunu bilmezler."

 

      Atâ binYesâr şöyle anlatıyor: Kur'ân-ı kerîmde meâlen; "Ey îmân edenler!

      İçki, kumar, putlar ve fal okları, şeytanın işlerinden bir pisliktir.

      Bunlardan kaçının ki, felâh bulasınız!" (Mâide sûresi: 90) âyet-i

      kerîmesinin mânâsı Tevrât'ta şu şekilde vardı. "Bâtılı gidersin, oyunu

      boşa çıkarsın, çalgılı oyun âletlerini yok etsin! diye, biz hakkı

      indirdik. Şarap içene yazıklar olsun! Allahü teâlâ bu mânâda, izzetine ve

      celâline yemin ederek; "Bir kimse, haram olduğunu bilerek içerse, kıyâmet

      günü onu suya hasret bırakırım. Şarabın haram olduğunu bilerek bırakana,

      Cennet ırmaklarından içiririm." buyurdu.

 

      Atâ bin Yesâr, Yâlâ binMürre'den şöyle anlatıyor: "Biz hazret-i Ali'nin

      yakınlarından bâzıları ile buluştuk. Yâlâ onlara dedi ki: O, şu anda

      savaşan kimsedir. Onun hayâtı için emin değiliz. Ona bir zarar gelebilir.

      Bundan sonra odasının kapısında nöbet tutmaya başladık. Bir ara namaza

      çıktı. Bizi görünce; "Burada ne yapıyorsunuz?" diye sordu. Biz de: "Seni

      bekliyoruz, yâ müminlerin emîri!.. Zîrâ sen, harp yapan bir kimsesin. Sana

      bir zarar gelmesinden korkuyoruz." diye cevap verdik. Onlara sordu: "Beni

      semâ (gök) ehlinden mi koruyorsunuz, yoksa yer ehlinden mi?" Biz de:

      "Elbette yer ehlinden! Semâ ehlinden nasıl koruyabiliriz?" deyince;

      "Allahü teâlânın takdir etmediği hiç bir şey semâda da olmaz. Herkesin

      işlerine vekil olan iki melek vardır. Kaderi olarak takdir edilen şeyler

      başına gelinceye kadar, her şeyi ondan uzaklaştırırlar. Kaderde olan başa

      gelince de, kaderi ile onu başbaşa bırakırlar." buyurdu.

 

      Allahü teâlâya en çok yaklaşanların, güzel ahlâkta Peygamber efendimize en

      çon benzeyenler olduğuna işâret ederek; "Yükselenler hep güzel ahlâkları

      sâyesinde yükselmişlerdir. Ahlâkın kemâl mertebesine ancak Muhammed

      aleyhisselâm yükselmiştir." buyurdu.

 

      ANNE DUÂSI

 

      Atâ bin Yesâr anlattı: Yolculuk yapmakta olan bir kervân, bir yerde mola

      vermişti. Fakat bu sırada bir merkebin sesi onların uyumalarına mâni oldu.

      Bunun üzerine bu sesin geldiği tarafa doğru gittiler. Sesin geldiği yere

      varınca kıldan yapılmış çadır içerisinde, yaşlı bir kadınla karşılaştılar.

      O kadına; "Bu merkep sesi nereden geliyor. Onun sesinden bir türlü

      uyuyamadık?" dediklerinde, kadın; "O merkep gibi ses çıkaran benim

      oğlumdur. Hayatta iken bana eşek diye hitâb ederdi. Allahü teâlâya onu

      eşek yapması için bedduâ ettim. Onun için böyle her gece sabaha kadar

      merkep gibi ses çıkarır." dedi. Bunun üzerine kervan sâhipleri o kadına;

      "Bizi onun kabrine götür, onun kabirdeki hâline bir bakalım." dediler.

      Kabre gidip, açıp baktıklarında, boynunun eşek boynu gibi olduğunu

      gördüler.

 

      1) Tezkiret-ül-Huffâz; c.1, s.90

 

      2) Mîzân-ül-İ'tidal; c.3, s.77

 

      3) Tehzîb-üt-Tehzîb; c.7, s.217

 

      4) Vefeyât-ül-A'yân; c.3, s.399

 

      5) Tehzîb-ül-Esmâ ve'l-Luga; c.1, s.335

 

      6) Miftâh-üs-Seâde; c.1, s.10,79,192, c.2, s.7,14, 16,18,162

 

      7) Tabakât-ı İbn-i Sa'd; c.5, s.173

 

      8) Nevâdir-ül-Âlem (Kalyûbî); s.27

 

      9) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; c.2, s.132, c.16, s.10, c.6, s.327