FAVORİ ÜZERİNE

Favori, Fransızca “favoris” kelimesinin lisanımızda kullanılması, erkeklerde sakalların kulak önünden çene köşesine doğru uzatılması yüzün her iki tarafından bırakılan sakal demeti manasına gelmektedir.

Bugün köylüsü, kentlisi, işçisi, memuru, genci yaşlısı, ağarmış saçlısı, siyah saçlısı favori uzatıyor. Bu bir moda mıdır? Acaba ne mana ifade ediyor? Zannediyoruz ki, kimse ne mana ifade ettiğini bilmiyor. Berberler adete erkeklerin saç ve favori uzatmalarını teşvik edici davranıyor. Kadın kuaförlüğü gibi bir erkek kuaförlüğü doğmasından pek memnun görünüyor.

Favori, eski devirlerde Hıristiyan şövalyelerde bir remiz, bir asalet ifadesi kabul ediliyordu. Bir şövalyenin favorisi ne kadar uzunsa o kadar asil yani o kadar Müslüman-Türk öldürmüş demektir.

Bunu bilen ecdadımız favoriyi küfrün remzi kabul etmişti. Burada bir hatıramı zikredeceğim. Sene 1958 yedek tabip olarak Erzurum’da görevimi yağıyorum. Cemal Gürsel, 3. Ordu, Mithat Akçakoca kolordu kumandanı, gayretli bir albayımız var, fakat bıyıktan hoşlanmıyor. Bütün kaytan bıyıklı yedek teğmenlerin bıyıkları kesildi. Sıra bizimkine geldi. Bir gün bıyıklarımı kestirmem için emir verdi. Ben “iç hizmet kanunu sarihtir Albayım”, dedim. Bulduk iç hizmeti beraber okuduk: vaz-i kanun subaya kaş aldırmayı, manikür yaptırmayı, fazla koku kullanmayı, favori veya biş bırakmayı yasaklıyor. Bıyık tabii olarak bırakılır, uzunluğu hiçbir zaman üst dudak boyunu geçmez, yanlar üst dudak hizasında olur. Üstten alınmaz, alt uçları dudak hizasında kesilir. Diyordu. Ertesi gün buna rağmen bıyıkları bir daha kesmemek üzere kestik. Bu tarihten sonra subaya yasaklanan konular üzerinde düşünür oldum. Kaş almak, manikür yaptırmak, koku sürünmek malum. Biş yani çenede sakal bırakmak papaz adeti, ya favori? O zaman Türkiye’de bir tek favorili insan mevcut değildi. Bir gün Mithat Akçakoca paşa teftişe geldi ve bir brifing yapıldı. Ben paşaya sordum. Paşam hiç hizmet kanununda subaya favori neden yasaklanmış? Paşa: “favori şövalyelikte bir asalet alameti kabul edilmiştir. Şövalyeler Müslüman-Türk öldürdükçe favorilerini uzatırlardı. Bir şövalyenin favorisi ne kadar uzunsa o kadar çok Türk öldürmüş demekti” dedi. Favoriyi o zaman öğrenmiştim.

Bugün bir çok dostlarımız favori uzatıyor tabi bilmeden yapıyorlar.

Bazen soruyorum meseleyi izah ediyorum. Öyle mi? Diye hayret edenler oluyor. Bazı kimseler “favori uzatmazsanız size bugün medeni insan demezler” diye bilmeden bir kompleksi ifade ediyorlar. Halbuki dedelerimizin adetleri; onlara sırt çeviriyoruz. Onları yaşatsak. Nerede?... bunları önce Avrupalı yapmalı ki, ithal malı gibi bize oradan gelmeli! Dedelerimizin bir sakalı vardı. Bugün gençlerimiz sakal bırakıyor. Fakat dedelerinkine değil, turistlerinki; onlara benzeme gayreti!

Belki bütün bunlar ufak şeyler teferruat diyecekler olabilir. her şey ufak olabilir. ama bu ufaklar birleşir büyür, milletleri millet yapan adet ve geleneklerimizi tanımayan bir anayasa mahkemesine rağmen her millet gibi bizde de geleneklerimizin yaşadığını, yaşatıldığını görmenin hasreti içindeyiz.

Doç. Dr. Asaf ATASEVEN

Kaynak:Sabah, 16 mayıs 1976